Translate

wtorek, 30 września 2014

Koty


Pierwsze rysunki kotów pojawiły się ok. 5000 lat temu w dolinie Nilu. Były to dzikie zwierzęta  o płowej sierści. Najbardziej przydatne były samice, służące do tępienia myszy w spichlerzach. Miały one za zadanie pilnować żywności przed niechcianymi szkodnikami. Egipcjanie zabierali je również na polowania, aby płoszyły inne zwierzęta, oraz trzymali w domach.
Koty były czczone jako bóstwa, jednak nie żyło im się tak dobrze jak innymi zwierzętom. Potrafiły być trzymane w klatkach przez całe życie, lub oddawane w ofierze. 
Kot był również używany jako motyw bezpieczeństwa. Król Persów Kambyzes zdobył długo oblegane miasto Pelusjon tylko dzięki temu, że jego wojownicy mieli przyczepione do tarcz motywy kota. Egipcjanie bowiem nie śmieli do nich strzelać i zostali w walce pokonani. Herodot pisze również o pewnym Greku, który nieumyślnie uśmiercił kota, za co został przez tłum Egipcjan zabity.
Prawdopodobnie dzięki podróżującym kupcom rozprzestrzeniły się po innych krajach.

Koty to niezwykle inteligentne i spostrzegawcze zwierzęta. Potrafią łapać sygnały z otaczającej ich przestrzeni. Łowiecki instynkt, którym się kierują jest zaczerpnięty od innych kotów. Młode uczą się polowania od matki, jeżeli ona nie potrafi tego robić lub zostały osierocone prawdopodobnie nigdy nie będą tego potrafiły. Możemy ich uczyć różnych sztuczek, lecz musimy pamiętać, że nie lubią być one karane, tak samo nie działają na nie nagrody. Korzystanie z kuwety to kwestia podobna do łowiectwa. Jeżeli matka nie wyuczyła młodego to także będzie nam ciężko skłonić go do korzystania z nowej toalety. Mają bardzo dobrą pamięć, którą wykorzystują w praktyce. Zastanawiamy się skąd one potrafią same naciskać klamkę w celu otworzenia drzwi czy odkręcić kran. Koty rejestrują pewne czynności i ułatwiają sobie nimi życie codzienne. W porze obiadowej szczególnie reagują na swoje imię, nawet jeśli wcześniej nie wykazują zbytniego zainteresowania. 
Kierują się zmysłami. Nie raz zadziwiają nas reakcją na bodźce, których my nie widzimy ani nie słyszymy, jakby zostały obdarzone szóstym zmysłem. Ich wzrok, słuch i zdolność wyczuwania najmniejszych wibracji są znacznie bardziej rozwinięte niż u ludzi. Jednak większość ich zachowań tak naprawdę potrafimy odgadnąć przy dłuższej obserwacji. Zwierzęta te także są wyczulone na zmianę ciśnienia atmosferycznego. Są ciekawe wielu przedmiotów i zdeterminowane do odkrycia ich nieznanych dotąd tajemnic. Głownie wtedy gdy wyczuwają w nim pożywienie. 
Koty są również przebiegłe i pomysłowe. Obserwują zachowania ludzi i próbują je naśladować tak jak w przypadku klamki.
Koty lubią polować na małe zwierzątka typu gryzoń, oraz ptaki. Jeżeli zostaniemy obdarowani taką zdobyczą oznacza to, że zwierzę uważa nas za członka rodziny. Dzieli się z nami swoim łupem tak jak robią to koty spokrewnione ze sobą, dlatego powinniśmy przyjąć prezent z wdzięcznością i usunąć go kiedy ten nie będzie świadkiem. Koty porozumiewają się głosem, ciałem, zapachem i dotykiem. Są stworzeniami bardzo towarzyskimi. Za pewne przy twojej niewiedzy zapoznają się one z pupilami twoich sąsiadów. Rozpoznają się po przez obwąchiwanie się nawzajem. 









SEN:

Koty śpią po 15-20 godzin dziennie. Do spoczynku wybierają miejsca ciepłe i ciche. Uwielbiają wylegiwać się na fotelu, grzejniku czy komputerze. Większość swojego życia przesypiają, ale niezbyt mocnym snem. Ze względu na to że są drapieżnikami głównie drzemią, aby w każdej chwili móc zaatakować. Jest to jeden z największych śpiochów. Koty najbardziej aktywne są przed zachodem słońca i zaraz po zachodzie. Jego układ ciała podczas drzemki jest przygotowany do ewentualnego poderwania się i zapolowania. Koty mają również zdolność adaptacji dzięki której mogą spędzać więcej czasu ze swoim właściciele. Podczas snu regenerują swoje siły do zabawy i harców. Kocie lenistwo jest również wprost proporcjonalne do pogody. Jeżeli za oknem deszcz i szarości mógłby przespać cały dzień. Szczególnie jesienią, gdy na dworze często zimno i mokro. Nie lubią wilgoci. Działa to na nich jak lekarstwo nasenne. Nie tylko pora roku decyduje o jego stanie spoczynku, ale także rasa, temperatura czy ogólny stan zdrowia.








ŻYWIENIE:

Koty to ssaki żywiące się głównie mięsem. Jedzą także suchą karmę przeznaczoną specjalnie dla nich jak i zwierzęcą. Dieta kota domowego powinna składać się z 3 białek i 1 lekkostrawnych węglowodanów oraz powinna zawierać niezbędne ilości składników mineralnych i substancji balastowych. Koty są smakoszami i mają często wybredne gusta. Lubią gdy urozmaicamy ich posiłki. Jeżeli przez dłuższy czas będziemy podawać im ten sam produkt o tym samym smaku może się do niego przyzwyczaić i nie akceptować innych dań. Mięso - lubiane i dobre dla kotów źródło białka zwierzęcego. Mięso surowe jednak można podawać kotom wyłącznie ze zdrowych zwierząt. Spośród mięsa ssaków - wskazane jest podawanie: wołowiny, koniny, baraniny, rzadziej cielęciny. Wieprzowina - może być dla kotów groźna ( i to pomimo badania weterynaryjnego mięsa) jako źródło śmiertelnej choroby Aujeszkiego, ( która dla ludzi jest niegroźna), toksoplazmozy oraz zakaźnego zapalenia jelit i żołądka. 
Mimo, ze koty najbardziej lubią czyste wyżyłowane mięso, nie należy podawać go im wyłącznie, - bowiem twory łącznotkankowe, chrząstki i wszystkie inne tym podobne elementy są kotom bardzo potrzebne. Wskazane jest także pozostawienie odrobiny tłuszczu przy mięsie. Aby kot nie wybierał tylko tego, co chce z miseczki - najlepiej jest mięso w dodatkami przemielić lub zmiksować.
Ozory - są mniej odżywcze niż mięso - jednak są chętnie przez koty zjadane. Należy tylko bezwzględnie przestrzegać krojenia ich na malutkie kawałki, - bo są trudne do pogryzienia i mogą utkwić w gardle.
Wątroba - po starannym usunięciu pęcherzyka żółciowego w całości wraz z zawartością - jest lubianym i wartościowym pokarmem dla kotów. Zawiera znaczne ilości witamin, zwłaszcza B., i D. Jednak należy pamiętać, z nie można kota karmić wyłącznie wątróbką, - bo zawarta w niej witaminę A można przedawkować.
Nerki - mają dużą wartość odżywczą i zawierają witaminę B, jednak przed podaniem kotu należy je wymoczy. W stanie surowym mogą wywołać rozwolnienie.
Serca zawierają witaminę B i są pokarmem wysokowartościowym.
Wędliny i produkty wędzone - nie są wskazane dla kota z powodu znacznej zawartości soli i innych przypraw.
Ryby mogą być również wartościowym źródłem białka zwierzęcego. Należy jednak ze względów zdrowotnych podawać kotom raczej ryby w formie gotowanej. Ryby wędzone, choć kotom smakują - nie są zbyt dobre ze względu na dużą zawartość soli. Z ośćmi najlepiej postępować ostrożnie i podawać je zmielone drobno lub zmiksowane. Ości rybie podobnie jak np. mączka kostna jest dobrym uzupełnieniem składników mineralnych.

Nabiał jest dobrym źródłem białek zwierzęcych, choć mniej naturalnym dla kota jak mięso i podroby. Jogurt, zsiadłe mleko, żółty ser i twaróg - są zazwyczaj dobrze trawione i tolerowane przez koty.
Jaja można kotu podawać - 1-2 razy w tygodniu z tym, że surowe żółtko zawiera dużo witamin i jest korzystne dla zdrowia kota, ale surowe białko niszczy witaminy i nie powinno być kotom podawane. Jako przysmak i miły i korzystny dodatek do jedzenia można od czasu do czasu podać kotu odrobinę śmietanki czy kawałeczek masła.

Białka roślinne- Są korzystnym dodatkiem. Najlepiej podawać je kotom w postaci mączki sojowej, ale można także dodawać do pokarmu rośliny strączkowe, a także płatki owsiane, jęczmienne, kukurydziane, ryż, różne kasze, kluski

Jarzyny - są niezbędnym składnikiem kociej diety, - który usprawnia działanie przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom i dostarcza wielu pożytecznych składników.

Można kotom podawać buraczki, marchew, fasolkę szparagową, kalafiory, kabaczki, zieloną sałatę, szpinak a także inne rośliny.

Jako uzupełnienie kociej diety warto - zwłaszcza, jeśli nasz kot nie opuszcza mieszkania wysiać nasiona trawy lub zbóż i udostępnić je kotom. Koty chętnie jedzą pędy traw i pomaga im to niejednokrotnie pozbyć się poprzez wymioty - zalęgającej w żołądku sierści wylizanej w czasie zabiegów higienicznych. W roli takiego naturalnego czyściciela przewodu pokarmowego doskonale sprawdza się papirus.

ILE POWINIEN JEŚĆ KOT?

wiek kota masa ciała (kg) dzienne zapotrzebowanie żywnościowe (g) dzienna ilość posiłków
2-5 miesięcy 2 170 3
7-10 miesięcy 3 200 2-3
kot dorosły 4-4,5 185-225 1-2
ciężarna kotka 3,5 250 2-3
kotka karmiąca 2,5 400 4


 PICIE

Wszystkie koty zazwyczaj także chętnie piją mleko. Niestety jednak wiele kotów nie toleruje mleka i podawanie go im może powodować biegunki. Tak, więc w przypadku każdego kota należy indywidualnie sprawdzić czy mleko jest przez niego dobrze tolerowane. Nie należy jednak nigdy zastępować wody mlekiem - woda jest najbardziej naturalnym i najlepszym napojem do picia dla kotów. Zawsze w miseczce - kot powinien mieć stały dstęp do wody, zwłaszcza jełsi karmimy go suchą karmą. Koty często takzę lubią pić wode prostu z kranu - w tym celu kot mojej mamy uderza w kran i łapie spadające krople wody.






ZABAWA:

Zabawa jest jednym z najbardziej charakterystycznych kocich zajęć, a koty dziko żyjące bawią się z takim samym entuzjazmem jak ich udomowieni krewniacy. Ponieważ zamiłowanie do zabawy jest na ogół wyraźniejsze u zwierząt o przedłużonym okresie dzieciństwa, najbardziej rozrywkowe wśród ssaków są zwierzęta mięsożerne, w tym koty. Naturalnie młode zwierzęta spędzają na zabawie więcej czasu niż osobniki dorosłe.

Nie sposób zdefiniować czystej aktywności zabawowej, to znaczy zachowania obserwowanego wyłącznie jako forma rekreacji. Koty uprawiają bowiem zabawy, które w naturalny sposób przechodzą w doskonalenie umiejętności oraz zachowań przydatnych przy polowaniu, zabijaniu, bójkach i ucieczce.
Kiedy kociak goni innego kociaka, role uciekającego i goniącego często się zmieniają. Jeśli w pobliżu nie ma ofiary, to ktoś musi odegrać rolę myszy.
Chociaż kocięta bawią się z ogromną werwą i entuzjazmem, nigdy nie zapominają o regułach gry - ugryzienia i zadrapania nie są zbyt silne, a rany zdarzają się rzadko. Końcowym etapem prawdziwego polowania jest zabicie przeciwnika, nigdy się to nie zdarza podczas zabawy kociąt. Zwierzęta często zmieniają się rolami: z agresora w broniącego i z ofiary w rywala.
Jednak u żadnego uczestnika tych zabaw nigdy nie widzi się objawów strachu czy zdenerwowania. Charakterystyczną cechą kocich igraszek jest przesadne powtarzanie wielu ruchów. Nie można oprzeć się wyciągnięciu wniosku, że poza nauką koty czerpią ze swoich ćwiczeń fizycznych wiele radości i przyjemności.
Zabawa rozładowuje stres spowodowany niemożnością polowania z tych czy innych powodów. Właśnie dlatego koty czasami okrutnie bawią się z upolowaną ofiarą przed jej zabiciem.
W stanie dzikim koty często polują i czasami zabijają, podczas gdy w warunkach domowych "upolowana ofiara" jest podawana pod nos na talerzu i rzadko zdarzają się okazje do zapolowania. Aby więc zaspokoić pradawny impuls, kot przeciąga "fazę łowów" zawsze, kiedy uda mu się napotkać odpowiednią ofiarę.
Młode niektórych gatunków kotów powtarzają w zabawie pewne charakterystyczne zachowania dorosłych zwierząt. Młode kota czarnołapego i leoparda w zabawach uwielbiają na przykład koziołki. Jest to sposób ćwiczenia metody walki, umożliwiającej dość lekkiemu drapieżcy atakowanie znacznie cięższego przeciwnika. Metoda polega na chwyceniu przednimi pazurami, zgarnięciu tylnymi i przeturlaniu się z ofiarą bez rozluźniania uchwytu.









AGRESJA:

Agresja u kotów zazwyczaj związana jest z samoobroną i brakiem zaufania. Zaufanie między zwierzęciem a człowiekiem musi być na tyle silne by przezwyciężyć lęk przed zagrożeniem którego się może obawiać. Lęk i agresja z tym związana to naturalne odruchy wolno żyjących kotów. Młody kot będzie zawsze czuł pewien niepokój w środowisku człowieka, dlatego potrzebny jest czas by nabrał przyzwyczajeń i zaufania no miejsca i swojego właściciela.
Bywają przypadki nieuzasadnionej agresji zwierzęcia, nagłego ataku np. osoby, która jest w pobliżu. Ta reakcja nazywa się przeniesieniem agresji. Kot atakuje zanim powstanie jakiekolwiek zagrożenie i broni się przed nieistniejącym zagrożeniem.
Niektóre koty głaskane nie w tym momencie lub w miejscach przez nich nielubianych reagują gryzieniem i drapaniem. Wtedy komunikat jest wyraźny – „nie mam ochoty”. Niektóre koty lubią być głaskane inne nie, akceptują głaskanie a za moment już nie, natomiast zawsze bardziej lub mniej dotkliwie zakomunikują nam w jakim są nastroju.






ROZMNAŻANIE:

Koty rozmnażają się płciowo, zapłodnienie jest wewnętrzne. W ciągu roku kotka 2 do 4 razy wchodzi w okres rui. Proestrus trwa około dwóch dni, objawia się wzmożonym pozostawianiem śladów zapachowych (ocieranie o przedmioty) i częstszym miauczeniem. Estrus trwa od 3-10 dni (obecność samca skraca tę fazę o kilka dni). Anestrus trwa około 8 tygodni, chociaż zdarza się, że kotka wchodzi w fazę proestrus zaraz po porodzie. Jajeczkowanie jest wywołane przez stymulację receptorów u kotki przez członek męski samca. Ciąża trwa od 60-70 dni i kończy się narodzinami od 2 do 7 (przeważnie 3-5) kociąt. Ponieważ kotka może odbyć stosunki z wieloma samcami w ciągu rui, kocięta z jednego miotu mogą mieć kilku ojców. Gdy kotka urodzi kocięta choćby o 10 dni wcześniej, jest duże prawdopodobieństwo, że małe kociaki nie przeżyją. Jeśli kotka ma problemy przy porodzie, trzeba jej niezwłocznie pomóc, np. jeśli kotek utknął w kroczu matki, należy pociągnąć delikatnie za jego przednie łapki, nie ruszając głowy; jeśli kotek się urodził, ale matka nie wyczyściła mu otworów oddechowych, trzeba zareagować natychmiast, bo kociak może się udusić. Po urodzeniu kocięta przez 7 do 14 dni są zupełnie ślepe, dopiero potem otwierają oczy (nie jednocześnie, np. jedno w 9 dniu, a drugie w 11). Kocięta są karmione mlekiem matki przez 13 tygodni, chociaż zdarzają się przypadki kiedy są one karmione znacznie dłużej.









HIGIENA:

Koty nie używają tak jak inne zwierzęta jakichkolwiek zbiorników wodnych do mycia się. Czyszczą swoje futro kilkakrotnie w ciągu dnia, liżąc sierść, a tam gdzie nie sięgają językiem – zwilżoną językiem łapą, wycierają dokładnie całe ciało. Język kota jest szorstki, przez co skutecznie usuwa brud z futra i siwe, obumarłe włosy. Połykanie włosów w trakcie higieny kota może prowadzić do zakłaczenia, czyli powstawania pilobezoarów (zwanych także wypluwkami).








OSOBOWOŚĆ:

Właściwie nie da się sformułować żadnych przekonujących uogólnień o kocich osobowościach. Niewątpliwie zwierzęta te są stworzeniami bardzo niezależnymi. Choć nie zawsze muszą to okazywać, gdyż nie walczą o swoją niepodległość, dopóki to nie jest konieczne. Ale potrafią i zawsze będą dawać sobie radę. Inną cechą kotów jest zmienność nastrojów. Wszystkie koty mają wyrazistą osobwość. Impulsywne przy podejmowanieu decyzji, równie gotowe uwielbiać coś, jak znienawidzieć to samo dzień później, zdolne do poświęceń i gotowe osiągnąć to, co chcą, w jakikolwiek ucziciwy czy nie sposób.
Koty są zdolne do silnych uczuć. Często dają ciepło i przyjaźń, bez wyrzutów i pytań. Korzystaj z ich towarzystwa, opiekuj się nimi dobrze, a przekonasz się, jaką przyjemnością jest mieć jednego z nich w domu.







ANATOMIA:

Kot domowy ma okrągłą głowę, duże oczy przystosowane do widzenia w świetle o niskim natężeniu, spiczaste uszy. Ma znakomity słuch i wzrok, węch około czterokrotnie silniejszy od ludzkiego, dobrze wykształcony zmysł dotyku. Posiada włosy czuciowe – tzw. wibrysy, wydatne zwłaszcza nad górną wargą ("wąsy"), także nad oczami i na policzkach oraz po wewnętrznej stronie przednich łap. Pozbawiony opieki człowieka niekiedy ulega zdziczeniu, może też krzyżować się ze żbikiem.
Pazury kota zaopatrzone są w specjalny mechanizm umożliwiający ich chowanie.
Masa ciała kota waha się od 2,5 do 7 kg. Niektóre koty jednak uzyskują większą wagę, dochodzącą do ok. 15 kg (np. Maine Coon i Norweski Leśny).
Hodowany w warunkach domowych często dożywa ok. 15–20 lat, niekiedy więcej. Wolno żyjące w miastach koty "piwniczne" żyją przeciętnie do 2 lat, choć okres ten może ulec wydłużeniu dzięki dożywianiu.






CHOROBY:

Wścieklizna, zwana też wodowstrętem, jest śmiertelną chorobą zakaźną. Do śmierci dochodzi głównie w wyniku niewydolności układu oddechowego. Chorobę mogą przenosić niemalże wszystkie zwierzęta od gryzoni, poprzez lisy, a kończąc na psach i kotach. Do zakażenia dochodzi poprzez ugryzienie lub kontakt ze śliną chorego zwierzęcia. Chorobę cechuje wyjątkowo długi okres utajenia. Objawy mogą wystąpić nawet rok po zakażeniu się wirusem. Wirus wścieklizny atakuje układ nerwowy, a namnaża się w istocie szarej mózgu. W początkowym okresie choroby u ludzi występują objawy ogólne tj. uczucie mrowienia wokół miejsca ugryzienia, gorączka, bóle głowy oraz uczucie ogólnego zmęczenia. Po upływie kilku dni następuje nadmierne pobudzenie lub porażenie (w przypadkach tzw. cichej wścieklizny). Mięśnie zaczynają mimowolnie się kurczyć. Do tego dochodzi ślinotok i wodowstręt. Śmierć następuje po około tygodniu od wystąpienia objawów. Do dzisiaj nie istnieje lek na wściekliznę. Właściciele zwierząt muszą pamiętać o obowiązkowych szczepieniach przeciwko wściekliźnie swoich pupili.
Toksokaroza jest groźną chorobą pasożytniczą. Larwy glist znajdujące się w psich lub kocich odchodach stanowią zagrożenie zwłaszcza dla dzieci bawiących się na trawie lub w piaskownicy. Poprzez kontakt ze skażoną glebą, pożywieniem lub skażonymi zwierzętami i ich odchodami jaja dostają się do organizmu człowieka. Tam wykluwają się larwy, które mogą osiedlić się w różnych narządach organizmu, np. w oku, płucach lub mózgu. Larwy cechuje długa żywotność – mogą żyć nawet kilka lat. Toksokaroza przebiega praktycznie bezobjawowo. Wszystko zależy od tego jaki organ został zakażony. Często w trakcie pierwszego etapu chorowania, a więc inwazji larw, zakażony dostaje wysokiej gorączki. Leczenie jest długotrwałe i wymaga interwencji specjalistów. Zaniedbywanie choroby może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w zaatakowanych tkankach. W Polsce wykrywa się jaja glist w 10% do 50% badanych próbek gruntu. Wynika to z zaniedbań właścicieli, którzy nie odrobaczają swoich pupili, jak również z braku nawyku sprzątania kocich odchodów.
Choroba kociego pazura zwana także gorączką kociego pazura wywoływana jest przez specyficzną bakterię Bartonella henselae. Na największe ryzyko zakażenia się bakterią narażone są dzieci. Infekcja ujawnia się zazwyczaj dopiero po tygodniu lub dwóch od zadrapania przez kota. W okolicach zadrapania początkowo powstaje niewielka grudka, z której następnie tworzy się pęcherz. U części pacjentów choroba kończy się na tym etapie. Czasami zdarzają się przypadki, w których choroba zaczyna się rozwijać. Zainfekowana osoba dostaje wysokiej temperatury, a węzły chłonne powiększają się i zaczynają ropieć. W takich wypadkach niezbędna jest stała opieka medyczna.
Bąblowica to choroba pasożytnicza wywoływana przez tasiemce. Człowiek może się nią zarazić od psa, bowiem wywołujący ją rodzaj tasiemców bytuje w organizmach wszystkich psowatych. Objawy choroby są odczuwalne dopiero po kilku miesiącach od zarażenia. Torbiele lokują się w różnych narządach człowieka, gdzie powoli rozwijają się. Najczęściej atakowana jest wątroba, a także płuca, kości i mózg. Torbiele mogą osiągnąć nawet do 20 cm. Wywołują objawy uciskowe, a więc jeśli znajdują się w wątrobie powodują objawy żółtaczki. Jeśli zajęty jest mózg objawy są identyczne do objawów guza mózgu. Bąblowica często mylona jest z chorobą nowotworową, ze względu na bóle i ogólne osłabienie organizmu. Często jedyną możliwością wyleczenia chorego jest operacyjne usunięcie torbieli. Nieoperacyjne przypadki leczy się zachowawczo, nakłuwając torbiele i wstrzykując do wnętrza środek pasożytobójczy. Leczenie w większości przypadków jest długie i często bolesne. Właściciele kotów powinni je regularnie odrobaczać. Dodatkowo warto po każdym kontakcie z kotem pamiętać o myciu rąk.
Grzybice odzwierzęce to choroby zakaźne wywoływane przez mikroskopijne grzyby. Na zarażenie się grzybami chorobotwórczymi najbardziej narażeni są właściciele zwierząt, które mają długą i gęstą sierść. Zarażenie człowieka następuje przez bezpośredni kontakt z zainfekowanym zwierzęciem domowym. Objawami są najczęściej zmiany skórne. W większości wypadków są to owalne, swędzące plamy, które się łuszczą. Drapanie zaostrza stan zapalny i roznosi bakterie po skórze, co doprowadza do wtórnego zakażenia bakteryjnego. Leczenie grzybicy polega na miejscowym zastosowaniu maści przeciwgrzybicznych oraz podaniu doustnych leków przeciwgrzybicznych. Należy też wygotować pościel, bieliznę i ręczniki chorego, zarówno zwierzęcia jak i człowieka, aby zapobiec nawrotowi choroby. Wskazane też jest odkażenie mieszkania. Jeśli zauważymy u pupila zmiany skórne lub miejscową utratę futra, należy natychmiast udać się po poradę do weterynarza.